Τα τελευταία χρόνια η συζήτηση για το μέλλον των Κυκλάδων έχει ενταθεί, καθώς η οικοδομική δραστηριότητα και η τουριστική ανάπτυξη αυξάνονται με ρυθμούς που σε αρκετές περιπτώσεις προκαλούν ανησυχία στις τοπικές κοινωνίες. Η πίεση στο τοπίο, στις υποδομές και στην καθημερινότητα των κατοίκων είναι πλέον ορατή, με χαρακτηριστικά παραδείγματα και στη Μήλο, όπου περιοχές ιδιαίτερης περιβαλλοντικής αξίας έχουν βρεθεί στο επίκεντρο έντονων αντιδράσεων.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, παρουσιάζονται σταδιακά τα νέα πολεοδομικά σχέδια, τα οποία καλούνται να καθορίσουν τη φυσιογνωμία των νησιών για τα επόμενα 15 χρόνια. Σύμφωνα με ρεπορτάζ του Γιώργου Λιάλιου στην εφημερίδα «Καθημερινή», οι προτάσεις που αφορούν τη Σέριφο, τη Σίφνο και τη Μήλο έχουν ως κοινό παρονομαστή την επιλογή της λεγόμενης «ήπιας» ανάπτυξης, χωρίς ωστόσο να προβλέπουν δραστικούς περιορισμούς στη δόμηση.

Σέριφος: «Ήπια» τουριστική ανάπτυξη και ανοιχτά μέτωπα

Στη Σέριφο, το πολεοδομικό σχέδιο αναγνωρίζει προβλήματα όπως η εκτεταμένη εκτός σχεδίου δόμηση, η άναρχη τουριστική ανάπτυξη και η σταδιακή εγκατάλειψη του πρωτογενούς τομέα. Παρά τη διαπίστωση αυτή, προκρίνονται μεγάλες ζώνες «ήπιας τουριστικής ανάπτυξης», όπου επιτρέπεται η συνέχιση της δόμησης με χρήσεις όπως η κατοικία, ο οικοτουρισμός και δραστηριότητες υποστηρικτικές του τουρισμού.

Ιδιαίτερη συζήτηση προκαλεί η πρόταση για τη μεταλλευτική ζώνη του νησιού, μια περιοχή με έντονο ιστορικό και βιομηχανικό αποτύπωμα. Ενώ η τοπική κοινωνία έχει επανειλημμένα εκφράσει την επιθυμία να αναδειχθεί ως ιστορικό και μεταλλευτικό πάρκο, το σχέδιο την εντάσσει σε ζώνη ήπιας τουριστικής ανάπτυξης, αφήνοντας ανοιχτό το ενδεχόμενο πολιτιστικών εγκαταστάσεων με περιορισμένο αριθμό κλινών.

Παράλληλα, το σχέδιο προβλέπει επανεξέταση των ορίων των υφιστάμενων οικισμών, αλλά και αξιολόγηση της δυνατότητας οριοθέτησης μικρότερων οικιστικών συνόλων, γεγονός που προκαλεί επιφυλάξεις σε μερίδα φορέων και κατοίκων.

Σίφνος: ανεπτυγμένος τουριστικά προορισμός με «ελεγχόμενη» συνέχιση

Η Σίφνος χαρακτηρίζεται πλέον ως ανεπτυγμένος τουριστικά προορισμός, γεγονός που επηρεάζει καθοριστικά τις επιλογές του νέου πολεοδομικού σχεδίου. Οι προτάσεις δίνουν έμφαση στη διατήρηση της αγροτικής γης και στη σύνδεση του τουρισμού με το πολιτιστικό και φυσικό τοπίο του νησιού.

Στην πράξη, η δόμηση περιορίζεται αυστηρότερα μόνο σε συγκεκριμένες περιοχές, όπως τα υψώματα της βόρειας Σίφνου και τμήματα από τη ζώνη Natura έως τις νότιες ακτές. Στο μεγαλύτερο μέρος του νησιού, όμως, θεσπίζονται «ζώνες ελέγχου χρήσεων γης», όπου η οικοδόμηση συνεχίζεται με τον χαρακτηρισμό της «ήπιας» ανάπτυξης.

Οι ζώνες τουρισμού, κυρίως σε περιοχές με ήδη αυξημένη επισκεψιμότητα, επιτρέπουν τη δημιουργία μικρών τουριστικών μονάδων, με στόχο –όπως αναφέρεται– την αποφυγή αλλοίωσης της φυσιογνωμίας του τόπου. Παράλληλα, προβλέπεται ζώνη διαφύλαξης οικιστικής γης γύρω από βασικούς οικισμούς, ώστε να καλυφθούν ανάγκες κατοικίας και κοινωνικών υποδομών.

Μήλος: σχεδιασμός με κενά λόγω Natura

Στη Μήλο, οι παρουσιάσεις του πολεοδομικού σχεδίου ανέδειξαν ένα επιπλέον πρόβλημα: τη μεγάλη έκταση των περιοχών Natura, οι οποίες καταλαμβάνουν περίπου το μισό νησί. Ελλείψει κυρωμένων Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών, ο σχεδιασμός αφορά μόνο μέρος της συνολικής έκτασης, γεγονός που δυσχεραίνει την ολοκληρωμένη εικόνα για το μέλλον του νησιού.

Το σχέδιο κινείται και εδώ στη λογική της ήπιας ανάπτυξης, χωρίς ουσιαστική απαγόρευση της εκτός σχεδίου δόμησης, παρά τις πιέσεις που έχουν ήδη καταγραφεί σε ευαίσθητες περιοχές και τις έντονες αντιδράσεις που έχουν προηγηθεί.

Προβληματισμός και διχασμός

Κοινός τόπος και στα τρία νησιά είναι ο προβληματισμός για το κατά πόσο οι προτεινόμενες ρυθμίσεις επαρκούν για να προστατεύσουν το τοπίο και την ταυτότητα των Κυκλάδων. Φορείς, επιστημονικοί οργανισμοί και κάτοικοι επισημαίνουν ότι χωρίς σαφείς περιορισμούς στην εκτός σχεδίου δόμηση και χωρίς κυρωμένες περιβαλλοντικές μελέτες, τα πολεοδομικά σχέδια κινδυνεύουν να νομιμοποιήσουν τη συνέχιση ενός μοντέλου ανάπτυξης που ήδη δοκιμάζει τις αντοχές των νησιών.

Το αν η επιλογή της «ήπιας» ανάπτυξης θα αποδειχθεί τελικά λύση ή απλώς μια πιο ήπια εκδοχή των ίδιων προβλημάτων, είναι ένα ερώτημα που –όπως σημειώνεται χαρακτηριστικά– θα απαντηθεί στο μέλλον.